تاریخچۀ تولید بستنی

 احتمالاٌ آب میوۀ سرد شده در بسیاری از کشورهای جهان ازجمله چین از ۳۰۰۰ سال پیش شناخته شده و طبق اطلاعات موجود رومی های قدیم از برف کوه ها برای سرد کردن آب میوه استفاده می کرده اند.

از آن تاریخ تا قرن هیجدهم میلادی، مدارک زیادی دردست نیست تا اینکه:

مارکوپولو اطلاعاتی در زمینۀ ساخت شیرینی از شیر منجمد، احتمالاً نوعی بستنی میوه‌ای امروزی را همراه خود از چین آورد. این تکنیک بزودی در ونیس مورد استفاده قرار گرفت و سپس در سرتاسر ایتالیا گسترش یافت. تا سال ۱۵۳۳ میلادی ساخت بستنی در سرتاسر فرانسه رایج گردید. احتمالاً در زمان پادشاهی چارزاول روش ساخت بستنی توسط سرآشپز اوهنریتا ماریا نوۀ کاترینادمدیسی ملکۀ انگلیس از فرانسه به انگلیس آورده شد. در انگلستان بخصوص پس از تثبیت حکومت پادشاهی تا قرن ۱۸ میلادی، بستنی به صورت سری منحصراً در دربار تهیه می شد که پس از آن بتدریج بین خانواده های مرفه رایج گردید. اولین «بستنی سازی» به نام(Gunters) در سال ۱۷۸۵ میلادی از خیابان نیوباند در لندن یا فروش انواع بستنی، نظیر بستنی میوه‌ای و خامه ای شروع بکار نمود و این تکنیک بزودی از طریق آتلانتیک به نیویورک انتقال پیدا کرد. پس از آن تولید و مصرف بستنی، مخصوصاً از ایالات متحدۀ عمومیت پیدا کرد ولی، هنوز به عنوان فرآوردۀ خانگی تلقی می شد. زیرا دستگاه مناسبی جهت تولید آن در مقیاس صنعتی وجود نداشت. علی غم این، بعضی از تولید کنندگان از جملهCarlo Gatti که در سال ۱۸۶۰ در نزدیکی ایستگاه charing cross امروزی رستورانی دایر نموده بود، به تولید و فروش مقادیر قابل توجی بستنی مبادرت می کرد. از آن موقع به بعد، بسیاری از ایتالیایی‌ها به انگلستان مهاجرت کردند که بسیار از نواده‌های آنها هنوز هم بطور فعال به تجارت بستنی مشغول هستند. احتمالاً اختراع سپراتورهای سانتریوفوژی در سال ۱۸۷۸ و سرد کننده‌های مکانیکی در حدود سال ۱۸۳۴ مهم ترین پیشرفت در این زمینه بوده است. از آن به بعد عرضۀ بعضی از دستگاه‌های بزرگ بصورت تجاری به بازار، از جمله فریزر دشتی در سال ۱۸۴۶، سپس فریزر آب نمکی افقی در سال ۱۹۰۲ و فریزر مداوم در سال ۱۹۲۹ موجب افزایش تولید و فروش بستنی گردید.

تاریخچه بستنی در ایران

 اما در مورد ایران ناصرالدین شاه با خوردن بستنی در پاریس بسیار تمایل یافت این صنعت را به ایران بیاورد که البته نتوانست. اما جانشین وی یعنی مظفرالدین شاه رسماً بستنی را به عنوان یک دسر ثابت در کاخ آورد. تا جنگ جهانی دوم مردم عادی ایران با بستنی آشنا نبودند، تا اینکه در زمان رضا شاه اجازه داده شد که عوام نیز از بستنی استفاده کنند و لذت ببرند.

در ایران اولین کسی که بستنی را روی چرخ دستی می­فروخت شخصی بود به نام اکبر مشدی که نام واقعی­اش مشهدی ملایری بود. وی در سال ۱۲۴۷ در یکی از دهات دور افتاده به دنیا آمد و برای پیدا کردن شغل مناسبی روستای خود را ترک کرد. او شغل­های مختلفی را امتحان کرد، مثلاً شکر و چای را به شهرهای شمالی می­برد و از آنجا هیزم به تهران می­آورد. تا اینکه در سن ۲۰ سالگی با شخصی به نام محمدریش آشنا شد. محمدریش رابطۀ خوبی با درباریان مظفرالدین شاه داشت و بدین ترتیب اکبر ملایری از طریق دربار با بستنی آشنا شد. اکبر ملایری و محمدریش اولین مغاۀ بستنی فروشی را در ایران در حدود سال ۱۲۸۰ هجری شمسی در کنار راه آهن افتتاح کردند. محمدریش این شغل را بعد از مدتی کنار گذاشت، اما اکبر ملایری همچنان به این کار ادامه داد. بستنی اکبر ملایری که به بستنی اکبر مشدی شهرت یافت با انواع خارجی آن متفاوت بود؛ چون ایرانی­ها ذائقۀ متفاوتی داشتند. ایرانی­ ها موادی چون خامه­، گلاب و زعفران را ترجیح می­دادند. اکبر مشدی با صداقت کار می­کرد و بستنی­اش از کیفیت بالایی برخوردار بود. او در زمستان بسیار کار می­کرد. چون در آن زمان یخچال نبود، مجبور بود یخ را از کوهستان­ های اطراف تهران تهیه کرده، در سرداب ­هایی به عمق حتی ۶۰ متر در زیر زمین نگهدارد تا در تابستان استفاده کند. درباری­ها، دولتمردان و افراد مشهور از اکبر مشدی بستنی می­خریدند. حتی یکبار فخرالدوله مادر دکتر امینی (نخست وزیر وقت) از وی خواست تا به همراهش به فرانسه رود تا با بستنی از میهمان­هایشان پذیرایی کند. اکبر مشدی عمر طولانی داشت و بیش از ۹۰ سال زندگی کرد، سرانجام در اثر کهولت درگذشت. مرگ وی حتی در روزنامه­های پاکستان و عراق گزارش داده شد و یک دیپلمات پاکستانی در یک ستون از او تقدیر کرد. اکبر مشدی هرگز ازدواج نکرد، به دلیل آنکه کاملاً درگیر شغلش بود. اما هنوز هم طعم بستنی او بی نظیر است و حتی در لس ­آنجلس و پاریس شناخته شده است. جالب است بدانید قیمت هر کیلو بستنی مرغوب اکبر مشدی ۳ ریال بود که در حال حاضر حدود ۱۲۰۰۰۰ ریال است.

بازدیدها: 3