فرآیند تولید پودر خون

خون دام هاي كشتاري كه در كشتارگاه ها ذبح مي شود پس ازجمع آوري و خشك كردن به عنوان آرد خون مصرف مي شود. خون، در بين مواد مازاد حاصله از كشتارگاه منبع خوبي از پروتئين مي باشد.آنچه كه توليد آرد خون مهم است و كيفيت آن را بشدت تحت تاثير قرار مي دهد،جمع آوري خون و روش تهيه آرد خون است كه مستلزم وسائل و تجهيزات كافي بوده و بايستي در شرايط كاملا بهداشتي انجام پذيرد و بعبارت ديگر تنها در كشتارگاه هاي مجهز مي شود چنين عملياتي را انجام داد.

از همه حيوانات خون گرم، مي توان پودرخون تهيه کرد ولي معمولا خوني که در ايران از کشتارگاه هاي دام جمع آوري ميشود،از گاو و گوسفند و احيانا بز و شتر مي باشد که البته در کشور هاي ديگر، دام هاي همچون خوک، شترمرغ و ديگر حيوانات پرورشي نيز به آنها افزوده مي گردند. رنگ پودر خون از قرمز تيره تا قهوه اي تيره متغير است. اين محصول داراي بوي مخصوص بخود ميباشد و بايد عاري از بوهاي غير عادي فساد و گنديدگي باشد. اندازه ذرات اين محصول طبق استاندارد ملي ايران بايد بگونه اي باشند که از الک 8/2 ميليمتر عبور کنند. اين محصول براي حيوانات چندان دلچسب نيست و بايد طي دوره چند ماهه اي دام را نسبت به آن عادت داد. اين محصول نسبت به بقيه منابع پروتئين هاي حيواني ازسطح اسيدآمينه پايينتري برخوردار است. پودر خون به دو نوع دامي و طيوري تقسيم بندي مي شود.

گرچه گاهي به اين محصول آرد خون يا حتي پفک خون نيز گفته مي شود ولي عنوان تجاري اصلي اين محصول در ايران همان پودر خون است و در دنيا اين محصول را با نام Blood meal ( خوراك خون ) مي شناسند، گفتني است به اين محصولBlood flour (آردخون) يا حتي Blood Powder نيز گفته مي شود ولي تقريبا درتمامي دنيا با همان عنوان Blood meal مبادله مي شود .

كاربرد پودر خون

از آنجائيكه مصرف پروتئينهاي نباتي در جيره غذائي دام و طيور به تنهائي از لحاظ تعادل اسيدهاي آمينه گاهي با اشكالاتي مواجه مي شود بنابراين بايد از منابع پروتئين حيواني مختلف از جمله آرد گوشت در جيره غذائي دام و طيور استفاده نمود. تجربه ثابت كرده است كه استفاده از اين گونه منابع از لحاظ اقتصادي نيز مقرون به صرفه است. البته اين محصول بعد از پودر ماهي از اوليت دوم برخوردار است چرا که از سطح اسيد آمينه پايينتري نسبت به بقيه منابع پروتئين حيواني در تغذيه دام و طيور دارد و بايد براي جبران اين موضوع، پودر خون را با مواد مغذي ديگري ترکيب کرد.

در حال حاضر اين محصول در صنعت مرغداري كه دومين صنعت كشور مي باشد، مصرف دارد و ميتواند تا ٢ درصد از ماده تشكيل دهنده دانه مرغ گوشتي را در برگيرد. البته استفاده از اين ماده به 5-6 درصد محدود است چرا که براي دام رغبتي به خوردن آن نشان نخواهد داد. به همين منظور گفته ميشود استفاده از پودر خون در غذاي دام عموما نياز به يک دوره چند ماهه دارد که بتوان در آن دوره دام را نسبت به طعم آن عادت داد.

همواره بايد خون را قبل از آنکه به استفاده موجودات زنده برسد حرارت داد تا از انتقال بيماري بين حيوانات جلوگيري شود. خون خام (خون تازه) نبايد قبل از آنکه به مدت ١٥ دقيقه در دماي ١٠٠ درجه حرارت ببيند مورد استفاده قرار گيرد. البته استفاده از اين محصول براي تغذيه خاك در صنعت كشاورزي نيز كمابيش رواج دارد. به طور كلي به كود هايي كه از بقاياي موجودات زنده بوجود آمده اند،Organic Fertilizer گفته ميشود. پودر خون نيز به عنوان کود ارگانيک با سطح نيتروژن بالا کاربرد دارد. البته در صورتي که از آن بيشتر از ميزان مصرف گردد باعث سوختن گياهان در اثر مجاورت با آمونياک بالا مي شود. اين محصول به طور کامل در آب حل مي شود و مي تواند به عنوان کود مايع نيز مورد استفاده قرارگيرد.

يکي از مزاياي پودر خون اين است که اين محصول باعث انتقال بيماري جنون گاوي نمي شود، لذا با داشتن پروتئين بالا در زمان بحران BSE پودر خون به همراه ديگر مکمل ها، جايگزين مناسبي براي پودر گوشت محسوب مي شود.

بررسی مقدماتی تکنولوژي تولید

به دليل قابليت فساد بسيار بالاي خون، در کشتارگاه بهتر است از سيستم هايي براي خارج کردن خون از دام استفاده شود که کاملا بسته و استريل باشند. ابتدا پس از خون گيري از دام و انتقال آن به کارخانه توليد پودر خون و پس از انجام تست هاي کنترل کيفي لازم جهت اطمينان از کيفيت و تازگي خون، آن را در سردخانه نگه داري ميکنند. سپس آن را وارد مرحله خشک کردن مي کنند. در اين مرحله ميتوان مستقيما از خشک کن هاي پيوسته استفاده کرد يا در صورتي که مايل به استفاده از سيستم توليد غير پيوسته باشيم، ميتوانيم شرايطي را مهيا سازيم که خون تازه بواسطه آن بسته شود (دلمه ببندد ) تا بخشي از آب آن جدا شود. اين کار باساکن نگهداشتن خون امکان پذير است ولي براي افزايش سرعت دلمه بستن بعضا به آن حرارت کمي ميدهند. سپس با روش هاي فيزيکي از جمله سانتريفوژ کردن ( ديكانتر) %75 آب را از خون جدا ميکنند. در نتيجه اين عمل ماده حاصل که نصف آب و نصف مواد جامد است را تغليظ ميکنند تا خشک شود. اين عمل نيز در ديگهاي حرارتي غير مستقيم (حرارت اين سيستم اساسا با بخار آب تامين ميشود ) انجام مي شود.

اما در نهايت از آنجا که محصول اين روش فلس و پولک خون (و نه پودر خون ) است بايد در نهايت محصول را با همزن هاي مناسب به پودر تبديل کرد.

در حالت کلي براي توليد پودر خون نمودار زير گوياي مراحل اصلي ميباشد.

بررسی اجمالی تکنولوژي و روش هاي تولید

پودر خون معمولا با يکي از روش هاي Spray يا Flash خشک مي شود. روش Flash خود به دو روش Ring Drying و Drum Drying تقسيم بندي مي شود. انتخاب روش خشک کردن خون، تاثير مستقيمي بر ميزان هضم “پروتئين خام” پودر خون دارد زیرا که بين ميزان حرارتي که به خون مي دهيم و پروتئين خام ارتباط مستقيم وجود دارد.

درواقع هرچه حرارت بيشتري به پودر خون بدهيم، ميزان جذب پروتئين خام آن در دام وهمچنين قابليت انحلال پروتئين خام آن در آب پايين مي آيد. سابقاً خون کامل را بعد از منعقد کردن، در اتوکلاو تا حرارت۱۴۰ درجه سانتیگراد حرارت داده و سپس تحت فشار در ديگ هاى چرخان خشک مى نمودند. در حال حاضر از دستگاه هائى استفاده مى کنند که در آن خون کامل به صورت پودر پاشيده و به طريقه اسپرى خشک مى گردد.

از آنجا که پودر خون ماده اي هيدروفيل (آب دوست) ميباشد رطوبت آن را به ميزان فقط ١٠ تا ١٢ درصدکاهش مي دهند و سپس در جايي خشک نگهداري مي کنند تا فاسد نشود.

پودر خون را مي توان در مقياس پايين نيز توليد کرد. پس از جمع آوري خون مورد نياز، آن را به آرامي در حالي که مدام در حال هم زدن مي باشد حرارت داده سپس بعد از آنکه اکثر آب موجود در خون تبخير شد، آن را در مجاورت نور خورشيد يا منبع حرارت مصنوعي خشک مي کنند. ميتوان خون پخته شده را قبل از خشک کردن با مواد ديگر از جمله سبوس برنج يا گندم مخلوط کرد. اين کار خشک کردن آن را تسهيل ميکند و ارزش غذايي آن را بالا مي برد.

پايين نگه داشتن درجه حرارت پودر خون در خلال فرايند هاي پختن و خشک کردن تا جاي ممکن، کيفيت بالاي آن را تضمين خواهد کرد.

البته براي کمک کردن به استخراج آب، ميتوان ابتدا به خون اجازه داد دلمه ببندد سپس آن را جوشاند ولي در اين حالت سطح ايزولئوسين (يک اسيد آمينه) آن کاهش ميابد. براي اينکار ١ درصد آهک زنده يا ٣ درصد آهک مرده به خون اضافه ميکنند. با اين روش، از تلفات ماده خشک که شامل بسياري از مواد معدني مي باشد، نيز به ميزان ١٠ الي ١٥ درصد کاسته مي شود. همچنين خون خام را ميتوان با افزودن مقداري اندک ( ٠,٧ درصد) اسيد سولفوريک يا مقداري همسان از اسيدي ديگر به مدت يک هفته نگهداري کرد.

از آنجا که تا حد ممکن بهتر است حرارت کمتري به پودر خون بدهيم، بهترين روش براي خشک کردن پودر خون، خشک کردن آن به روش Flash و Spray مي باشد چرا که کمترين دماي ممکن را به خون مي دهند و سطح اسيدهاي آمينه آنها بالاتر خواهد بود.

از طرفي ديگر دام تمايل بيشتري به خوردن آن نشان ميدهد. البته همچنان کمبود ايزولئوسين آن به عنوان محدوديت باقي خواهد ماند.

مقايسه پودر خون توليد شده توسط روش Flash و Spray

روش Drum Drying

در اين روش مايعي که ميخواهد خشک شود را روي سطح دوار داغي ميريزند. در نتيجه تماس با اين غلطک داغ (Drum) آب موجود در مايع تبخير شده و با چرخش ان پودر حاصله در قسمتي که بايد از سطح آن جدا شده و جمع مي گردد. حرارت اين غلطک دوار را عموما با بخار آب تامين ميکنند. نوعا Drum Dryer ها را به انواع تک يا دو غلطکه تقسيم بندي مي کنند. با اين روش محصول بسيار سريع (در حد چند ثانيه) خشک مي شود ولي معمولا اين تکنولوژي با محدوديت ظرفيت مواجه است.

روش Ring Drying

اساس اين روش، گذر مايعي که قرار است خشک شود از محفظه اي با هواي گرم بوسيله خطوط نقاله است. ضمن آنکه بوسيله يک دستگاه سانتريفوژ مدام قسمت هاي خشک شده محصول را از مابقي جدا ميکنند تا از چرخه خشک کن خارج شود. اين فرايند نسبتا سريع، ناگهاني و ملايم است.

با اين روش، رطوبت سطحي و دروني ماده يکنواخت گرفته ميشود.

همانطور که قبلا گفته شد، به دو روش مذکور Flash Drying گفته ميشود. چرا که در آنها خشک کردن محصول به سرعت انجام ميگيرد.

روش Spray Drying

روش خشک کن اسپري، روشي است که در بيشتر کارخانجات مدرن از آن استفاده مي شود. اساس روش ساده است. ابتدا مايعي که قرار است خشک شود به ذرات بسيار ريز تقسيم بندي شده سپس اين قطرات بسيار ريز با در معرض هواي گرم قرار خواهند گرفت. با اين روش ميتوان بوسيله دو عامل دماي هواي محفظه و سرعت جريان آن، ميزان تبخير از قطرات ريز را تغير داد و به رطوبت مورد نظر رسيد.

همانطور که ملاحظه مي شود در شکل A هواي گرم از بالا وارد محفظه می شود و ذران ريز خون از پايين در جهت مخالف به محفظه پرتاب مي شود و در نتيجه جريان هواي گرم در نهايت از پايين محفظه به طور خشک شده خارج مي شود ولي در شکل B ذرات معلق خون و هواي گرم به طور همزمان از بالاي مخزن وارد شده و درپايين محصولات را جمع آوري مي کنند.

گرچه اين روش در صنايع غذايي استفاده هاي بسيار زيادي دارد و در ظرفيت عملا محدوديت هاي بسيار کمي دارد ولي در عين حال ميزان اجراي آن نسبتا بالاتر است. البته قيمت تمام شده محصول در آن پايين تر از تکنولوژي هاي ديگر مي باشد. کما اينکه اين موضوع باعث شده است که استقبال از روش Drum Drying کمتر شود و کارخانجات مايل به تغير تکنولوژي به روش Spray می باشند.

اما با چشم پوشي از بخشي از پروتئين موجود در خون مي توان هزينه هاي توليد (خصوصا هزينه هاي انرژي) را به ميزان چشم گيري کاهش داد. همانگونه که قبلا اشاره شد، خون از دو بخشِ اصلي تشکيل شده، پلاسما و خون چگال. بيشترين ميزان پروتئين نيز در خون چگال است.

در نتيجه درصورتي که از ديکانتر (به معناي جداساز دو فاز از يک ديگر و نوع ساده اي از سانتريفوژ ها است) استفاده کنيم و خون را به دو بخش پلاسما و خون چگال تقسيم بندي کنيم. با از دست دادن فقط ٨% از پروتئين موجود در خون، مي توان حجم آبي که بايد در حين خشک کردن تبخير شود را ٤٥ % کاهش داد.

نمایی از ماشین آلات

مسائل زیست محیطی مرتبط با تولید محصول

بحث در خصوص مسائل زیست محیطی هر صنعت از آن جهت مهم و ضروریست که حفظ و نگهداری از منابع طبیعی و زیستی موجود به عنوان یک هدف تلقی شده و این موضوع در ارتباط مستقیم با سلامت همه افراد بشر است. به همین منظور در این بخش به ذکر مسائل زیست محیطی مرتبط با محصول طرح می پردازیم .

مسائل زیست محیطی که می تواند جزء آلاینده هاي محیط زیست در تولید دوغ بوجود آید شامل : فاضلاب انسانی است که براي پساب صنعتی سیستم سپتیک می بایست در طرح پیش بینی شود و علاوه بر آن در جهت بالا بردن و بهبود دادن عوامل مؤثر در محیط زیست ، فضاي سبز متناسب با مساحت زمین در واحد تولیدي در نظر گرفته می شود. پساب صنعتي خاصي اين خط توليد ندارد و همان سيستم سپتيك فاضلاب براي فرآيند توليد كافيست.

کشور هاي تولید کننده ماشین آلات

بسياري از دستگاه هاي مورد نياز اين صنعت، مي تواند ساخت داخل باشد چرا که از تکنولوژي خاصي برخوردار نيستند. عملا بين ماشين آلات مورد نياز اين صنعت بهتر است Dicanter از خارج از کشور تهيه شوند گرچه هرچقدر از کيفيت مورد نظر بکاهيم، تغير و تصرف در دستگاه ها مجاز خواهد بود. به هرحال براي تهيه ماشين آلات خارجي بايد تحقيقات مناسبي براي انتخاب کشور مبدا صورت گيرد ولي کشورهاي آلمان و دانمارک و ايتاليا به عنوان توليد کننده ماشين آلات صنعتي با کيفيت پيشنهاد مي گردد.

براي خريد تري کانتر يا دي کانتر شرکت Flottweg آلمان با شهرت جهاني براي جداسازي مواد مختلف از يکديگر و يا رقباي آن شرکت مي تواند گزينه مناسبي باشد. شرکت Meccar Impianti از توليد کنندگان ماشين آلات پودر خون تا ظرفيت 1000 کيلوگرم بر ساعت مي باشد.

از طرفي ديگر کشور هاي آسيايي نيز به قيمت کمتر مشهور هستند، در اين بين شرکت A&S Thai Works Co تايلندي نيز به طور تخصصي توليد کننده کارخانجات پودر خون در کشور هاي منطقه هستند.

Views: 150