راههای تشخیص عسل طبیعی از عسل تقلبی

تاریخچه استفاده از عسل طبیعی همراه با تاریخ خلقت بوده و تقریباً در هر فرهنگی می توان شواهد بهره گیری از آن را به عنوان یک منبع غذایی و به عنوان نمادی در مذهب،  موسیقی و درمان بیماری و …. یافت. در طول چندین هزار سال، تا اوایل قرن ۱۸، عسل منبع اصلی قند مصرفی محصوب می شد، اما در چند قرن اخیر همزمان با رشد صنعت نیشکر و جغندر قند، استفاده از عسل طبیعی به عنوان تأمین کننده اصلی قند بسیار کاهش یافت. تولید عسل طبیعی نیز در زمان هخامنشیان بسیار رایج بوده است، اما ایران نیز تحت تأثیر دیگر کشورها در چند قرن اخیر منابع قندی خود را از کشت نیشکر و چغندر قند تهیه می نماید.

قرن ۲۱، قرن بازگشت به طبیعت و استفاده از گیاهان در درمان نام نهاده شده است. بروز آثار سوء حاصل از مواد شیمیایی و سنتز شدۀ ساخت بشر در نیمه دوم قرن ۲۰ و انتشار روز افزون مقالات علمی باعث رویکرد و توجه عمیق دانشمندان به استفاده دوباره از مواد طبیعی و گیاهی در امر درمان شد.

عسل طبیعی علاوه بر اینکه یک ماده مغذی است، دارای خواص دارویی نیز می باشد که به تأیید علمی رسیده است. اما برای اثبات خواص درمانی و دارویی عسل طبیعی نیاز به تحقیقات علمی بیشتری است.

متأسفانه عدم فرهنگ صحیح مصرف عسل در کشورمان و دیدگاه غلط و سنتی عموم نسبت به عدم وجود و یا کمیاب بودن عسل طبیعی، باعث گردیده این محصول از رژیم غذایی بسیاری از خانواده ها حذف شود. همچنین وجود عسل تقلبی در بازار، مزید بر این علت شده است. امروزه نیز زنبورداری همچون دیگر علوم در مسیر رشد و ترقی حرکت می کند و می توان با مدیریت صحیح و استفاده از علم روز زنبورداری، عسل طبیعی را تولید نمود و در دسترس عموم قرار داد، ضمناً با نظارت ناظرین امر و انجام تحقیات علمی بیشتر و اطمینان سازی می توان فرهنگ مصرف را اصلاح نمود.

عسل به شهد گل ها اطلاق می شود كه زنبور عسل پس از تغذیه از گیاهان مختلف، آن را ساخته باشد. به بیان دیگر عسل ماده شیرین و غلیظی است كه توسط زنبوران عسل از شهد گل ها جمع آوری شده و تغییر شكل می یابد …

۱- عسل طبیعی
عسل به شهد گل ها اطلاق می شود كه زنبور عسل پس از تغذیه از گیاهان مختلف، آن را ساخته باشد. به بیان دیگرعسل ماده شیرین و غلیظی است كه توسط زنبوران عسل از شهد گل ها جمع آوری شده و تغییر شكل می یابد و سپس در داخل سلول های مومی كندو ذخیره می شود.
زنبوران عسل دارای نیروی ذاتی هستند كه گل های مفید را از غیر مفید تشخیص می دهند. آنها با علاقه فراوان سراغ تمام گیاهان طبی و گل های شفابخش می روند و عصاره آنها را گرفته و به بهترین شكل در اختیار ما قرار می دهند.
این عسل كاملاً طبیعی و سرشار از مواد غذایی و حیات بخش بوده و می تواند تمام نیازهای غذایی را برطرف كند، زیرا زنبور تمام املاح و ویتامین های موجود در گل را به شكل عسل می پروراند و آن را قابل جذب در خون می سازد.
از طرفی كیفیت عسل طبیعی چندین برابر بیشتر از عسل مصنوعی است كه زنبور با آب و شكر تغذیه می شود.
۲- عسل تقلبی
هر گونه تغییری در عسل مانند افزودن یك سری مواد به آن، تقلب محسوب می شود. به طور كلی عسل تقلبی به دو روش تهیه و در سطح جامعه توزیع می شود.
الف) بخشی از عسل، تقلبی است
– با كمك زنبور
– بدون كمك زنبور
ب) عسل صد در صد تقلبی است
در این روش عسل ۱۰۰ درصد مصنوعی بوده و از شیره میوه هایی مانند خرما، توت و غیره یا از مواد گلوكزی (شربت قند)، مواد نشاسته ای و … ساخته می شود كه این عسل ها به هیچ وجه عطر و طعم عسل واقعی را ندارند.
عسل های مصنوعی تهیه شده از شیره میوه ها، دارای مواد و تركیباتی مشابه عسل طبیعی هستند كه از تغلیظ آب میوه ها به طریق مصنوعی و صنعتی به دست آمده اند.
این نوع عسل، بدون دخالت زنبور، از قند، نیشكر و میوه های شیرین مانند خربزه، هندوانه، كدو تنبل و خرما تولید
می شوند. این روش در ایران متداول نبوده، ولی در بعضی از كشورها مرسوم است.

انواع مختلف عسل طبیعی از خصوصیات فیزیکی نسبتا مشترکی برخوردارند که آگاهی از آنها می تواند کمک خوبی در تشخیص عسل طبیعی باشد :

۱- چسبندگی :

عسل تازه استخراج شده مایع چسبناکی بوده که این ویژگی تماماً ‌به محتویات آن بالاخص میزان آب موجود درآن مرتبط می‌باشد. چسبناکی عسل یک عامل مهم در فرآیند تولید آن است، چرا که روان شدن عسل در هنگام استخراج، زمان تصفیه، تثبیت، صاف کردن، مخلوط نمودن و در شیشه ریختن را کاهش می‌دهد. گرم نمودن عسل که از چسبانکی آن می‌کاهد عاملی است که در فرآیند تولید عسل صنعتی از آن بهره می‌جویند. اما انواع عسل از نظر چسبندگی، با هم متفاوتند.

۲- غلظت :

غلظت از خصوصیات یا ویژگی فیزیکی طبیعی دیگری است که از اهمیت عملی برخوردار است. غلظت عسل از غلظت آب بیشتر است، اما این سنگینی به ترکیب آب موجود در آن نیز مربوط می‌شود. به دلیل تفاوت غلظت، برخی اوقات امکان مشاهده طبقه‌بندی مشخص عسل در انبارهای بزرگ وجود دارد. اگر میزان آب موجود در عسل زیاد باشد عسل در بالای عسلی که چگالی بیشتر دارد (یعنی آب کمتر دارد) جمع می‌شود. در صورتی که محلول به خوبی مخلوط گردد می‌توان از چنین جدائی نامطلوبی جلوگیری نمود.

۳- خاصیت جذب آب :

قدرت جذب آب عسل از دو جهت درفرآیند تولید و استفاده نهایی مهم می‌باشد. در محصولاتی که عسل در تهیه شیرینی و نان به کار رفته، تمایل جذب و نگهداری مقدار زیادی رطوبت معمولاً‌ امری مهم تلقی می‌گردد. اما ممکن است همین خاصیت جذب آب و فرآیند تهیه یا ذخیره آن مسئله‌ساز گردد، به طوری که مشکلاتی بر اثر آب زیاد موجود در آن بوجود آید. عسل معمولی با مقدار ۳/۱۸ درصد آب یا کمتر در آن، رطوبت نسبی بالای ۶۰ درصد هوا را جذب می‌نماید.

۴- کشش سطحی :

از آنجایی که مقدار کشش سطحی عسل پایین است برای جذب رطوبت، ماده عالی محسوب شده و برای استفاده در محصولات آرایشی بکار می‌رود. منطقه‌ای که عسل از آن تهیه شده، تعیین‌کننده میزان کشش سطحی آن بوده و به دلیل مواد کلوئیدی یا چسبنده آن می باشد. خصوصیت مذکور خاصیت چسبندگی بالا و حالت کف‌دار در عسل را موجب می‌شود.

۵- رنگ :

رنگ عسل طبیعی دامنه گسترده‌ای از رنگ روشن (مثل آب) تا زرد تیره یا سیاه است. رنگهای مختلفی اساساً از رنگ روشن با رقت و غلظت‌های مختلف همانند قند کارامل تا رنگ تجاری استاندارد بکار برده می‌شود. رنگ نسبت به منطقه اصلی گیاه، تاریخ تولید و شرایط نگهداری فرق می‌کند، اما شفافیت یا روشنی به مقدار ذرات معلق همچون گرده‌های گیاهی بستگی دارد. عسلهایی با رنگ زرد روشن (آفتابگردان) قرمز کم رنگ، رنگ شاه بلوطی، طوسی (اکالیپتوس) و سبز (شهد نباتی) وجود دارند. رنگ عسل کریستالیزه شده، روشن‌تر می‌گردد چرا که بلورهای گلوکز سفید هستند. همچنین گزارش شده که برخی از عسلها به سفیدی شیر هستند. در برخی مناطق آفریقای شرقی عسلهای کریستال شده مرغوبی یافت می‌شوند که تقریباً به سفیدی آب یعنی بی‌رنگ و در حالت مایع هستند.

رنگ عسل از جنبه تجاری و تعیین شکل نهایی آن دارای اهمیت زیادی است. عسل تیره‌تر اغلب مصارف صنعتی دارد، در حالی که عسلهای روشن‌تر برای استفاده مسقیم خرید و فروش می‌شوند در اکثر کشورهایی که برای عسل بازار بزرگی وجود دارد، رنگ آن تعیین‌کننده میزان اولویتی است که خریدار برای محصول در نظر می‌گیرد ( به عنوان نشانه‌ای از طعم مطلوب )، بنابراین رنگ عسل به خودی خود مهمترین عامل تعیین‌کننده قیمتهای واردات و فروش کلی آن محسوب می‌شود.

۶- شکرک زدن (بلوری شدن) عسل طبیعی :

در آب و هوای معتدل بیشتر انواع عسل طبیعی در دماهای معمولی انبار، بلوری می‌‌شوند. چنین امری بدین علت است که عسل یک محلول قندی بیش از حد اشباع است. به این معنی که حاوی قند بیشتری نسبت به آنچه در محلول می‌تواند باقی بماند است. بسیاری از مصرف کنندگان هنوز فکر می‌کنند که عسل شکرک زده، فاسد شده یا با افزودن شکر به آن، تقلبی صورت گرفته است.

شکرک زدن و سفید شدن عسل طبیعی نتیجه تشکیل بلورهای گلوکز منوهیدروژنه است که با توجه به کیفیت و شرایط نگهداری آن، از لحاظ تعداد، شکل و ابعاد متفاوت دارند. هر چه مقدار آب کمتر و مقدار گلوکز عسل بالاتر باشد، عمل شکرک زدن سریعتر صورت می‌پذیرد. در اینجا دما نقش مهمی ایفا می‌کند، چرا که شکرک در دمای بالای ۲۵ یا زیر ۵ درجه سانتیگراد صورت نمی‌گیرد. مقدار دمای مناسب برای شکرک زدن مایع حدود ۱۴درجه سانتیگراد می‌باشد، اما وجود ذرات جامد آن (مثل دانه‌های گرده) موجب تسریع عمل شکرک می‌گردد معمولاً پس از تکان دادن بلورهای نامتقارن و بزرگتری تشکیل می‌شوند. هنگام شکرک زدن، مولکول آب آزاد شده و در نتیجه بر مقدار آب درونی مایع افزوده و نیز خطر تخمیر افزایش می‌یابد. بنابراین، نگهداری عسل که قدری بلوری شده باشد نیاز به تنزل حرارت بیشتری دارد.

استانداردهای عسل:
استانداردهای عسل از كشوری به كشور دیگر متفاوت است كه آنها را می توان در استخراج، عسل شكرك زده، عسل شان، شان با قاب كم عمق، بریده شده و یا كل شان عسل در نظر گرفت. سایر مواردی كه در تهیه و تولید عسل اهمیت دارند، میزان قند، میزان رطوبت، طعم ، رنگ و عطر عسل می باشد.
گاهی اوقات در توزیع و فروش عسل مواردی چون: یكنواختی رنگ، پاكیزگی برش، ظاهر شان و نحوه چینش و یكنواختی وزن نیز ذكر شده است.
راه های تشخیص عسل طبیعی:
۱- فروشگاه های معتبر
آسان ترین روش تشخیص عسل طبیعی، خرید از فروشگاه ها و اشخاص معتبر می باشد كه شما از سابقه فعالیت آنها در زنبورداری و یا تهیه و فروش عسل مطلع هستید.
۲- میزان رطوبت
برخی افراد، میزان رطوبت عسل را به وسیله برگرداندن شیشه عسل و سرعت بالا و پایین رفتن حباب داخل شیشه، و برخی به وسیله میزان كش آمدن عسل اندازه گیری می كنند، ولی باید توجه داشت كه این روش ها دقیق و مطمئن نیستند.
۳- میزان تخمیر شدن
تمام عسل ها حاوی مخمرهای خوراكی بی ضرر برای انسان می باشند.
باید توجه كرد كه عسل در زمستان به دلیل سرمای زیر ۱۱ درجه تخمیر نمی شود. البته نگهداری عسل در دمای ۳۸ درجه سانتی گراد نیز می تواند از تخمیر آن جلوگیری كند، ولی در دراز مدت به كیفیت عسل صدمه می زند، زیرا حرارت بالا كیفیت عسل را از بین می برد.
عسل با رطوبت بیش از ۱۷ درصد بیشتر در معرض تخمیر می باشد. بعد از شكرك زدن، درصد تخمیر عسل افزایش می یابد.
تخمیر شدن مختص عسل های بسته بندی شده و صاف شده نیست، بلكه اگر شرایط مناسب باشد، عسل “شان” نیز تخمیر می شود.
۴- مزه كردن
عسل طبیعی، علاوه بر شیرینی خاص، دارای مزه و طعم ویژه ای است كه فقط در عسل وجود دارد و عسل های مصنوعی فاقد این نوع مزه می باشند. لذا افراد می توانند با مصرف زیاد و توجه دقیق به درجه خلوص عسل، حتی نوع عسل را از نظر گیاه مورد مصرف زنبور تعیین كنند، زیرا هر گیاه مزه خاصی به عسل می دهد.
باید توجه داشت كه عسل مصنوعی بیشتر مزه شیرینی شكر می دهد تا مزه خالص عسل.
۵- عطر و بوی طبیعی
اگر درپوش عسل مدتی بسته باشد، هنگام باز كردن درپوش حتماً بو و رایحه قوی و مطبوع عسل طبیعی را می
توانید استشمام كنید.

۶- سرعت حل شدن در آب
اگر عسل را داخل لیوان محتوی آب بریزید، چنانچه به صورت عمودی وارد لیوان پر از آب شده و در ته آن جمع شود و به سرعت حل نگردد، عسل مطلوبی است، ولی اگر عسل هنگام ریختن، در آب حل شود، از مطلوبیت و خلوص كمتر و رطوبت بالاتری برخوردار است.
با این وجود، هر یك از روش های فوق به تنهایی نمی تواند خالص بودن عسل را ثابت كند.

در این روش به وسیله تغذیه مصنوعی زنبوران با شربت قند و آبمیوه ها یا استفاده از عسلك، عسل مصنوعی یا تقلبی تهیه می كنند. در این روش مستقیماً عسل طبیعی با مواد گلوكزی (شربت قند) و شیره میوه ها مخلوط شده و عسل تقلبی تولید می گردد.

ملاک انتخاب عسل خوب چیست؟

برای مصرف‌کننده‌ی عادی یک راه بیشتر برای شناسایی عسل وجود ندارد؛ آن هم استفاده از حواس است. یعنی با چشم، شکل ظاهری عسل را ارزیابی، با بینی بو و با زبان مزه کرده و اگر مجموعه این عوامل مناسب بود و عسل عطر و طعم گل‌ها را داشت، عسل طبیعی است و ارزش دارد که بهای آن را در حد معقول پرداخت.

شکرک‌زدن نشانه‌ی نامرغوب بودن عسل نیست

آنچه که در اصطلاح «رسوب‌ کردن و شکرک زدن» می‌گویند و به خاطر وجود کلمه شکر در ذهن، تقلبی‌ بودن عسل را تداعی می‌کند، چیزی جز پدیده‌ی «بلورین شدن» یا «کریستالیزاسیون» نیست.

عسل به علت درصد بالای مواد قندی که دارد در واقع یک ماده‌ی جامد است که زیر شرایط بسیار شکننده‌ای به صورت مایع درمی‌آید. این ماده اشباع‌شده قندی باید در واقع جامد باشد اما به‌طور اتفاقی مایع است لذا به محض این‌که شرایط آماده شود، این دگرگونی فیزیکی یعنی بلورین‌ شدن پدید می‌آید.

اما این موضوع به اندازه‌ای تاثیر منفی در ذهن مصرف‌کنندگان ایجاد کرده که از یک سو مشکل بزرگی برای تولید‌کنندگان در جریان عرضه به بازار به وجود می‌آورد و از سوی دیگر برای مصرف‌کنند‌گان از نظر طبیعی بودن عسل مایع، شک و شبه ایجاد می‌کند.

باید توجه داشت شکرک‌زدن و خاصیت تبلور عسل نشانه‌ی نامرغوب بودن آن نیست اما بعضی افراد به اشتباه عسل بلوری‌شده را مصنوعی یا تقلبی می‌دانند.

چگونگی تشخیص عسل طبیعی بلوری شده از شبه عسل تقلبی شکرک‌زده

برای شناسایی عسل طبیعی بلوری شده از شبه عسل تقلبی شکرک زده باید دانست تنها عسل طبیعی می‌تواند کم‌کم و به مرور زمان کدر و ته‌نشین شود و رسوب کند و شکرک آن مانند شکرک طبیعی شیره‌ی خرما نرم بوده و هنگام خوردن ممکن است اندکی زبری داشته باشد اما هیچ‌گونه صدایی زیر دندان احساس نمی‌شود اما شکرک شبه عسل تقلبی (شکر آب شده و …) مثل نبات سفت بوده و به سختی با قاشق جدا شده و موقع خوردن مانند دانه‌های آب نبات، شکر و مربای شکرک‌زده زیر دندان صدا داده و همچون شکلات به دندان‌ها می‌چسبد.

مهم‌ترین نکته‌ این که این‌گونه شبه عسل‌ها بدون کدر‌ شدن و ته‌نشین شدن خیلی سریع و در زمانی کوتاه شکرک می‌زدند.

علت شکرک نزدن عسل‌های موجود در بازار چیست؟

برای جلوگیری از تبلور عسل معمولا کارخانه‌های بسته‌بندی‌کننده‌، عملیاتی از قبیل حرارت دادن، افزودن کمی جوهر لیمو در هر تن و غیره روی عسل انجام می‌دهند که در همه این موارد به خاطر وارد‌ شدن ناخالصی در مجموعه‌ قند‌های موجود، پدیده‌ی بلورین شدن به تاخیر می‌افتد.

در مورد کارگاه‌های ناشناخته که در آن حرارت دادن عسل به صورت مستقیم یا بدون کنترل صورت می‌گیرد، نه تنها مواد موجود در عسل دچار آسیب می‌شود بلکه بعد از دمای مشخصی ماده‌ای به‌نام «هیدروکسی متیل فورفوال» پدید می‌آید که اگر نسبت آن در عسل زیاد شود، مصرف آن خطرناک است.

گونه‌های مختلف عسل

– عسل طبیعی؛ از ماده شیرینی که زنبورعسل تنها از شهد گل‌ها و گیاهان جمع‌آوری کرده و پس از دگرگونی‌های لازم، در سلول‌های مومی‌شان در کندو ذخیره کرده باشد، تولید می‌شود.

– عسل تغذیه‌ای؛ از ماده‌ی شیرینی که زنبور عسل علاوه بر استفاده از شهد گل‌ها و گیاهان از شربت، شکر و … که در اختیار آنها می‌گذارند، استفاده کرده باشد. این‌گونه عسل قطعا کیفیت و خواص عسل طبیعی را ندارد اما متاسفانه در فروشگاه‌های مواد غذایی به فراوانی عرضه شده و به دلیل قیمت مناسب با اقبال عمومی مواجه می‌شود.

– عسل تقلبی؛ مایعی است شیرین شبیه عسل که از گلوکز تجاری، شکر، اسید ستریک، اسانس و … که پس از پخته‌شدن به دست می‌آید. در تهیه و تولید این‌ شبه عسل، زنبور هیچ دخالتی ندارد و در آزمایشگاه به آسانی قابل شناسایی است. این‌گونه شبه عسل‌ها نه تنها فاقد هرگونه خاصیت درمانی – غذایی است بلکه برای سلامتی انسان زیان‌آور است.

متاسفانه شبه عسل‌ها به صورت گسترده تولید و به بازار عرضه شده و به دلیل قیمت ارزان (هر کیلو سه تا ۵۰۰۰ تومان) با استقبال مصرف‌کنندگان روبه‌رو می‌شود.

با توجه به هزینه‌های تولید عسل طبیعی (هزینه کوچ، نگهداری، توسعه و تجهیز زنبور‌ستان‌ها، دستمزد زنبورداران حرفه‌ای، بسته‌بندی و …) قیمت عسل طبیعی باید منطقی باشد.

– عسل تک‌گل؛ به عسلی می‌گویند که زنبور عسل، شهد را از روی یک نوع گل جمع‌آوری کرده باشد مانند عسل آویشن، اقاقیا، سدر (کنار)، گون، مرکبات و … این گونه عسل کاربرد درمانی داشته و معمولا قیمت بالاتری نسبت به عسل‌های دیگر دارد.

عسل صد درصد تک گل کمیاب است و در بیشتر عسل‌های تک گل مقدار اندکی از شهد گل‌های پراکنده در هر منطقه وجود دارد.

– عسل چهل‌گیاه؛ عسلی که زنبور عسل، شهد را از روی گل‌های گوناگون جمع‌آوری کرده باشد یا چند عسل تک گل را طبق فرمول خاص (که از نظر خواص، رنگ، عطر و سعم مطابق ذائقه‌ی بیشتر مصرف‌کنندگان باشد) با یکدیگر مخلوط کنند. این‌گونه از عسل طبیعی نیز کاربرد درمانی دارد.

-عسل موم‌دار؛ چون سرشار از گرده‌ی گل، بر موم و موم طبیعی بوده و حرارت ندیده است از نظر خاصیت، طعم و عطر کیفیت بالایی دارد. به دلیل استفاده از دارو برای بهبود و درمان بیماری‌های زنبور‌عسل و رسوب درصدی از آن در موم‌ شان، بهتر است از مصرف پیوسته‌ی این گونه‌ی عسل (حداکثر ۱۰ درصد میزان مصرف) خودداری شود.

متاسفانه افراد سودجو با دستگاه‌های موم‌ساز و پارافین (ماده‌ی اولیه که در تهیه شمع به کار می‌رود) شبه موم تقلبی ساخته و با قرار‌ دادن مقداری از این موم‌های پارافینی در شبه عسل تقلبی، موجب گمراهی مصرف‌کنندگان را فراهم می‌آورند.

– عسل بهاره؛ به عسلی می‌گویند که در اواخر فصل بهار به دست آمده باشد، مانند عسل مرکبات، اقاقیا و درختان میوه‌ای مانند زردآلو، گلابی، بادام و …

– عسل پاییزه؛ عسلی که از اوایل تابستان تا میانه‌ی پاییز به وسیله زنبور تولید شده و بیشتر از شهد گیاهان صحرایی است.

توصیه‌هایی به مصرف‌کنندگان عسل

مصرف‌کنندگان باید به این نکته توجه داشته باشند که اگر می‌خواهند عسل را همراه با محلول‌های گرمی مانند آب‌ جوش، شیر، فرنی و جوشانده‌های گیاهان دارویی مصرف کنند حتما پس از ولرم‌شدن، عسل را به آنها بیفزایند تا خاصیت درمانی عسل محفوظ بماند.

عطر و طعم عسل مانند رنگ آن متناسب با گیاهی است که زنبور‌عسل از آن شهد فراهم آورده است.

در مناطق مختلف عسل با غلظت‌های گوناگون به دست می‌آید و این تفاوت نمی‌تواند عاملی تعیین‌کننده برای شناسایی کیفیت عسل باشد؛ مثلا عسل‌هایی که در مناطق مرطوب به دست می‌آید، بیش‌تر دارای غلظت کم است. در مقابل عسل‌هایی که از مناطق کوهستانی به دست می‌آید دارای غلظت بالایی است.

رنگ عسل نیز بستگی به نوع شهدی دارد که زنبور‌ عسل از آن شهد جمع‌آوری کرده و از رنگ زرد بسیار روشن تا قرمز تیره و حتی سیاه متغییر است. هم‌چنین منطقه‌ی جغرافیایی و شرایط آب و هوایی در تعیین رنگ عسل موثر بوده بنابراین رنگ عسل مانند غلظت آن نمی‌تواند عاملی تعیین‌کننده برای شناسایی کیفیت عسل باشد.

شگفتی‌های عسل و زنبور‌عسل

برای تهیه و فرآوری هر کیلوگرم عسل طبیعی، زنبور‌عسل باید ۱۲۰ تا ۱۵۰ هزار بار شهد جابه‌جا کند و از ۱۰ میلیون گل، شهد برداشته و مسافتی برابر هفت مرتبه چرخش به دور کره زمین بپیماید.

عمر یک زنبور‌عسل کارگر حدود ۴۵ روز است که طی آن هیچ‌گاه نمی‌خوابد!

عسل طبیعی تنها ماده‌ای غذایی است که هرگز فاسد نمی‌شود و نیرومندترین و خطرناک‌ترین میکروب‌ها را در کمتر از ۴۸ ساعت نابود می‌کند به همین دلیل بهترین آنتی‌بیوتیک خوراکی طبیعی است که هیچ آسیبی به بدن نمی‌رساند.

هر زنبور عسل در طول زندگی خود در صورتی که شرایط مساعد باشد و از هر بلای طبیعی و غیرطبیعی جان سالم بدر برد تنها می‌تواند یک قاشق مرباخوری عسل فراهم کند.

زنبورعسل با تمام کوچکی پیکرش دارای دو معده است؛ معده‌ی اول «کیسه عسلی» نام دارد و شهد گل‌ها به آنجا وارد شده و با عملیاتی آن را به عسل تبدیل کرده سپس با خرطوم خویش آن را به سلول‌های مومی شکل که از پیش فراهم شده می‌ریزد و در آن را با موم‌های ویژه پلمپ می‌کند. در معده‌ی دوم زنبور، فرآیند گوارش انجام می‌شود.

عسل طبیعی و واقعی را تشخیص دهید

خصوصیات ظاهری و فیزیکی عسل رنگ عسل : رنگ عسل بستگی به نوع شهد مصرفی دارد و از زرد بسیار روشن تا قرمز تیره متغیر می باشد…

خصوصیات ظاهری و فیزیکی عسل رنگ عسل : رنگ عسل بستگی به نوع شهد مصرفی دارد و از زرد بسیار روشن تا قرمز تیره متغیر می باشد (عسل آویشن قرمز رنگ ، عسل اقاقیا بی رنگ و عسل گیاه اسپرس زرد طلایی است). منطقه ی جغرافیایی و شرایط آب وهوایی نیز در تعیین رنگ عسل بی تاثیر نیست. پس رنگ عسل نمی تواند عامل تعیین کننده برای تشخیص کیفیت عسل باشد. معمولاً مصرف کنندگان در ایران رنگ تیره را می پسندند. عطر و طعم : عطر و طعم هم مانند رنگ آن ، متناسب با گیاهی است که زنبور از آن استفاده کرده است. خصوصیات شیمیایی عسل عسل سرشار از مواد مغذی مختلف است. البته این ترکیبات در انواع مختلف آن متفاوت است که در زیر به اختصار شرح داده شده است :
– قندها : تاکنون حدود ۲۰ قند در عسل شناخته شده که میزان کل آن حدود ۸۰ درصد می باشد و از مهم ترین آن ها گلوکز(۳۱%) و فروکتوز (۳۸%) را می توان نام برد. – کالری : میزان کل کالری به طور متوسط در هر ۱۰۰ گرم عسل، ۳۶۴ می باشد ، یا به عبارتی ۶۴ کالری در هر قاشق سوپ خوری. – آنزیم : عسل حاوی آنزیم های متعددی از جمله اینورتاز، دیاستاز، گلوکز اکسیداز، کاتالاز و … می باشد. – اسیدیته یا PH : عسل یک ماده اسیدی است و PH آن از ۴/۳ تا ۱/۶ متغیر است. – رطوبت: میزان آن در انواع آن متفاوت است، اما به طور تقریبی ۱۷% تخمین زده شده است.
– چربی و کلسترول : عسل فاقد هر گونه چربی یا کلسترول می باشد. – پروتئین : پروتئین عسل هم منشاء گیاهی دارد و هم منشاء جانوری و میزان آن تقریبا یک درصد محاسبه گردیده است. – مواد معدنی : عسل حاوی انواع مواد معدنی مانند کلسیم ، پتاسیم، آهن ، فسفر ، منیزیم و … است. تحقیقات نشان داده است که هر چه رنگ عسل تیره تر باشد ، حاوی مواد معدنی بیشتری است. – ویتامین ها : عسل سرشار از ویتامین های مختلف است که از مهم ترین آن ها ویتامین های B1 , B2 , B3 , B5 , B6 و ویتامین C را می توان نام برد. تبلور یا شکرک زدن عسل (GRANULATION) عسل طبیعی و خالص باید شکرک بزند. آنزیم دیاستاز و همچنین قند ( گلوکز ) بالای موجود در عسل از عوامل مهم در عمل شکرک زدن است.

اجسام خارجی از قبیل ذرات موم ، گرده ی گل و یا حتی گرد وغبار می توانند به عنوان هسته تبلور باشند. دیاستاز، این ذرات را به خود جذب کرده و ته نشین و کدر می شود . هر چه مقدار گلوکز عسل بیشتر شود، عمل شکرک زدن زودتراتفاق می افتد. پس نتیجه می گیریم که اگر عسلی پس از مدتی شکرک زد، پس حتماً طبیعی است.

البته تولید کنندگان به دلیل این که مصرف کننده ها عسل مایع و شفاف را می پسندند، بعد از استخراج آن و عمل فیلتر کردن ، عسل را تقریباً ۳۰ دقیقه در دمای ۶۰ درجه ی سانتیگراد حرارت می دهند یا به عبارتی پاستوریزه می کنند که با این عمل دیاستاز موجود در عسل با حرارت از بین می رود و عسلی شفاف و روان به دست می آید. عسل شکری منشاء آن شربت شکر یا مخلوطی از عسل و شکر است ، یعنی به جای شهد گل ، شکر در اختیار زنبور قرار می گیرد که ممکن است حتی به صورت شان به بازار عرضه شود. عسلی که به این طریق تهیه می شود طبعاً عطر و بو ( بوی گل ) ندارد و طعم شکر را می دهد. وزن مخصوص آن از عسل کمتر است. درصد ساکارز بالاتری نسبت به عسل دارد و همچنین کش دار نیست. بنا به گفته ی بعضی از کارشناسان اگر این نوع عسل به دلیل اشباع آن از شکر، شکرک زد بلورهای آن درشت تر به نظر می رسد. لازم به ذکر است که با اتکاء به وضع ظاهری عسل کمتر می توان در مورد خلوص و مرغوبیت آن اظهار نظر صحیحی نمود؛ چرا که فقط روش آزمایشگاهی، روش مناسبی در تعیین خلوص عسل می باشد.

منابع و ماخذ :

    زنبور عسل ، سید جواد سعادتمند ، ۱۳۸۳

۱)      عسل درمانی ، مرتضی علی آقایی و سید حسین میر نظامی ، ۱۳۷۸ ،

۳)      عسل برای سلامتی شما ، ژان لوک ، داریگل (فرانسوی)

۴)

گرد آورنده : محسن طاهرسلطانی

بازدیدها: 3