نظارت و بازرسی کارخانجات غذایی

اصول نظارت و بازرسی کارآمد از واحد های تولیدی مواد غذایی و بهداشتی

Fooda مقالات, مقالات کنترل کیفیت 1 Comment 962 Views

بطورکلی انجام بازدید و بازرسی از مراکز تهیه ، تولید و نگهداری و پخش محصولات غذایی در چارچوب قانون مواد خوردنی ، آشامیدنی ، آرایشی و بهداشتی و قانون تعزیرات مواد غذایی و بهداشتی انجام می گیرد . درحقیقت اعتبار و اقتدار هر دستگاه جهت اعمال اقدامات اجرایی بر این اساس صورت می پذیرد .
در اینجا سعی شده در محدوده قوانین جاری ، اهم وظایفی که بر عهده واحدهای نظارتی در مجموعه اداره نظارت برمواد غذایی و بهداشتی قابل اعمال است حتی الامکان به صورت شفاف و مشخص بیان گردد .
باید بدانیم که مهمترین بخش برای انجام این امور ، شناختن هدف ویا اهداف اداره جهت انجام بازرسی و یا بازدید های فنی و بهداشتی است.
انجام بازرسی و بازدید های فنی از مهمترین و عمده ترین وظایف واحدهای نظارتی است و انجام سایر امور نباید بازرسیهای بهداشتی را تحت الشعاع قرار دهد ( اشتغال کارشناسان به امور اداری در ساعات فعال اداری بنحوی که بر انجام بازرسی ها تاثیر منفی داشته باشد ، توجیه پذیر نیست . ) ( تامین امکانات لازم و وسیله نقلیه و غیره ، امری است که باید به طور جداگانه به آن پرداخته شود. )
انجام بازرسی و یا بازدید های فنی و بهداشتی شامل :
۱٫ در مراکز تهیه و تولید مواد غذایی به منظور پاسخگویی به استعلام سایر وزارتخانه ها و ارگانها قبل از احداث کارخانه به منظور رعایت ضوابط بهداشتی محیط اطراف مراکز تولید از لحاظ مراکز آلاینده و سایر مواردی که به نحوی در سلامت محصولات تولیدی تاثیر گذار است با دقت کامل جهت تطبیق و اعلام نظر صریح به این مراجع در صورت لزوم با هماهنگی سایر واحد های معاونتهای دیگر .
۲٫ انجام بازدیدهای فنی وبهداشتی پس از صدور پروانه بهره برداری توسط وزارتخانه های صنایع و یا جهاد کشاورزی و یا بازرگانی و بنا به درخواست تولید کنندگان پس از ارائه این مدارک ، همراه با صدور ابلاغ برای انجام این بازدید که در این خصوص بر اساس ضوا بط و استاندارد های تدوین شده قبلی در چک لیستهای آماده که بر اساس اصول GMP وHACCP تدوین شده است ، می باشد .
۳٫ انجام بازرسی های فنی و بهداشتی پس از انجام بازدیدهای قبلی بمنظور صدور پروانه های ساخت و انجام نمونه برداری از خطوط تولیدی تحت ضوابط و شرایط تعیین شده و ارسال نمونه ها به آزمایشگاه کنترل بر اساس اصول استاندارد نمونه برداری که در این قسمت لازم است علاوه بر رعایت دقیق ضوابط نمونه برداری ، اطلاعات لازم از نظرمشخصات محصول تولیدی بر اساس اطلاعات و فرمولی که تولید کننده ارائه داده و قبلا مورد تایید قرارگرفته جهت تطبیق و صحت گفتار تولید کننده به آزمایشگاه ارائه شود.
۴٫ انجام بازرسی پس از صدور کلیه پروانه ها در هنگام فعالیت کارخانه به صورت روتین و تصادفی و یا وصول شکایت و یا بازدید های ادواری که مسئولین ادارات طبق برنامه های زمانبندی شده وبر اساس حساسیت بهداشتی محصولات تولیدی بایستی با جدیت و به صورت عادلانه تنظیم و به بازرسان در موعد مقرر جهت بازدید ابلاغ نمایند ( این بازدید ها به منظوررعایت مستمر اصول و ضوابط بهداشتی در هنگام صدور پروانه ها و پایبندی واحد تولیدی به این اصول و بخصوص بررسی مدارک و مستندات نقاط بحرانی بسیار مهم است )
۵٫ انجام بازرسی های تشریفاتی در حضور مدیران یا مسئولین مختلف برای افتتاح و یا بازدید های کلی بدون رعایت اصول بازرسی های قانون ی که به منظور آگاهی و آشنایی مسئولین انجام می گیرد .
۶٫ بازدید از مراکز مشمول کد بهداشتی که بر اساس ضوابط تعیین شده انجام می شود .
۷٫ انجام بازدید و بازرسی از شرکت های تهیه و پخش مواد غذایی و بهداشتی .
۸٫ انجام بازدید ها و بازرسی ها از انبار و سردخانه ها و سیلو ها و مراکز توقف کالا در گمرکات .
۹٫ انجام بازرسی از مراکز عمده ونگهداری و عرضه محصولات غذایی وغیره در جهت کنترل محصولات واحد های تولیدی و پیگیری شکایات و حصول اطمینان بیشتر از فعالیت این واحدهای تولیدی .
مطلب مهمی که لازم است قبل از انجام هر نوع بازرسی مورد نظر قرار گیرد رعایت اصول مقدماتی است که به طور خلاصه به آنها اشاره می شود .
* صدور کارت بازرسی مدت دار توسط دانشگاه با امضاء ریاست محترم دانشگاه و معاونت محترم غذاودارو و مشخصات کامل بازرس شامل : عکس ، نام و نام خانوادگی ، نام پدر ، سمت ، تاریخ صدور و اعتبارآن و درج پاره ای از وظایف قانون ی بازرس درپشت کارت در ارتباط با وظایف بازرسی .
* صدورابلاغ یا حکم ماموریت برای بازرسانی که برای بازدید اعزام می شوند با امضاء مسئول مربوطه همراه با ذکر علت و هدف بازرسی و حیطه ماموریت و قید نام بازدید کننده و همراه یا همراهان جهت ارائه به مدیر یا مسئولان مراکز تحت نظارت .
تامین وسائل و تجهیزات نمونه برداری برای بازرسان شامل :
۱٫ تهیه ظروف مخصوص نمونه برداری وبرای نمونه برداری میکروبی ،ظروف استریل شده .
۲٫ تهیه مهر مخصوص جهت مشخص نمودن واحد نظارتی اعزام کننده که در روی نمونه های ارسالی و یا محصولاتی که احتمالا توقیف می شوند به صورت لاک و مهر شده و یا گاهی به صورت سیم و سرب انجام خواهد شد .
۳٫ وسایل انتقال نمونه ها از قبیل یخدان حاوی کیسه های یخ یا یخ خشک برای نمونه های میکروبی.
۴٫ داشتن رفرانس های لازم و استاندارد ها
۵٫ تامین بعضی از تجهیزات ضروری از جمله ترمومتر یا لوازم تستهای فوری شیمیایی مانند PH متر و …. روپوش ، ماسک و بعضی لوازم ضروری برای بعضی از بازرسیها در شرایط خاص .
۶٫ در صورتی که بازرسان ماموریت خاصی جهت توقیف یا تعطیلی کارخانه یا امحاء تولیدات غیر قابل مصرف داشته باشند ، لازم است قبلا اقدامات لازم به منظور هماهنگی با واحدهای قضایی ( دادسراها ، تعزیرات ) بعمل آورده و نماینده آن قوه و در صورت لزوم هماهنگی با مامورین انتظامی فراهم شده باشد .
پس از آماده بودن موارد فوق، بازرسان و کارشناسان پس از حضور در واحدهای تولیدی لازم است ضمن ارائه ابلاغ کتبی و کارت بازرسی مسئول فنی واحد تولیدی راملاقات وانجام تمامی مراحل بازرسی و اقدامات با حضور نامبرده و مدیران ذیربط انجام گیرد . بازرسان بایستی با همراه داشتن اوراق لازم تمام مواردی را که لازم است مورد بررسی دقیق قرار داده و موارد و اشکالات فنی و قانون ی را یادداشت و هیچ ضرورتی جهت گفتگو و بحث و جدل با کارگران یا کارفرما در محیط کارخانه نمی باشد وپس از انجام امور در دفترمسئول فنی یا مدیر کارخانه نکاتی را که یادداشت شده مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و در نهایت چکیده این مطالب در صورتجلسه بازدید منعکس خواهد شد .
مشخصات صورتجلسه تنظیمی
لازم است کارشناسان و بازرسان در هر شرایط و برای هر ماموریت یا اقدامی که انجام می دهند مراتب را حتما به صورت رسمی در صورتجلسه تنظیمی قید نمایند ، این امر علاوه بر تکمیل مدارک و چک لیست های مربوط به GMP و فرم های نمونه برداری است که این مدارک همراه با صورتجلسه تنظیمی جهت طی مراحل بعدی به مسئولین واحد نظارتی توسط بازرسان ارائه می گردد .
در نهایت صورتجلسه تنظیمی می بایست حاوی این نکات باشد
* مشخصات کامل مسئولین و متصدیان محل مورد بازدید شامل نام ، نام خانوادگی ، سمت ، مسئولیت و قید حضور و یا عدم حضور در زمان بازدید .
* آدرس کامل محل و در صورت لزوم کروکی محل .
* مشخصات کامل مجوز های قانون ی ( در صورت داشتن مجوز ) با قید شماره و مدت اعتبار .
* قید علت ماموریت و بازدید از محل و ذکر احکام یا مدارک مربوطه در صورت صدور ابلاغ .
* باتوجه به فرم ها و چک لیست های مربوطه نواقص و موارد غیر بهداشتی مشاهده شده بصورت مشروح در صورتجلسه درج و مدت زمان رفع نواقص ( در صورت نیاز ) لازم است قید گردد .
* در صورت انجام نمونه برداری از محصولات تولیدی چه در خطوط تولیدی یا انبارهای نگهداری انجام شده باشد دقیقا باید نوع و مقدار هریک ذکر شود و تکمیل فرم های نمونه برداری و ذکر علت و چگونگی نمونه برداری و انجام امور قانون ی از جمله لاک و مهر نمونه ها ، امانت گذاری نمونه های لاک و مهر شده شاهد ، شرایط حمل و نقل و ذکر رعایت مقررات قانون ی ( در مواردی که باقیمانده کالا لازم است تا اعلام نتیجه آزمایش به صورت توقیف یا امانت نگهداری شوند ) مشخصات آزمایشگاهی که نمونه ها باید در آن محل مورد آزمایش قرار گیرند و ذکر نوع یا انواع آزمونهایی که باید انجام شود از جمله مواردی است که در صورتجلسه باید ذکر شود و فرم های مربوطه پس از تکمیل ضمیمه صورتجلسه گردد.

* قید اقدامات اجرایی در محل بازدید به صورت کاملا مشخص از قبیل توقیف ، امانت گذاری ، مشخصات لاک و مهر مورد استفاده قرار گرفته شده و ذکر دقیق مقدار و محلی که توقیف یا امانت گذاری شده و تعیین مشخصات مسئول حفظ این کالاها تعیین تکلیف از طرف واحد اعزام کننده بازرس .
* در موارد رسیدگی به شکایات واصله به واحد نظارتی ضمن طرح موضوع مورد شکایت و در صورت لزوم نمونه ارائه شده شاکی ، کلیه اقداماتی که جهت بررسی اپیدمیولوژیک یا سایر اقدامات اجرایی و قانون ی اعمال میگردد به صورت دقیق در صورتجلسه قید گردد .
* در صورتی که مسئولین کارخانه نسبت به اقدامات بازرسان مدامفعات یا توضیحاتی داشته باشند ، لازم است این توضیحات در صورتجلسه دقیقا قید گردد وچنانچه مستنداتی ارائه نمایند لازم است این مدارک با قید مشخصات آنها اخذ و ضمیمه صورتجلسه گردد .
* در خاتمه کارشناسان و بازرسان پس از انجام بازدید و تطبیق خلافها یا جرائم احتمالی باموارد و بندهای قانون ی به این موارد در صورتجلسه به آنها اشاره شود و بالاخره در ذیل صورتجلسه کارشناسان و یا بازرسان و مسئولین کارخانه نام و سمت خود را ذکر وصورتجلسه را امضاء و یک برگ از آنرا به امضاء کنندگان تحویل نمایند .
به این مهم اشاره می شود ، یکی از عوامل مهم تاثیر گذار در پیشگیری از جرایم و تخلفات مواد غذایی و بهداشتی در جوامع ، اعمال مجازات و رسیدگی سریع قضایی به پرونده های مرتکبین تخلفات و جرائم مختلف میباشد و با توجه به اینکه در کشور ما ابعاد گسترده ای از انواع تخلفات و تقلب ات و فعالیت های غیر مجاز و غیر قانون ی به صورت نهان یا آشکار شایع بوده و با تهیه و تولید و عرضه انواع مواد غذایی و بهداشتی به بازار مصرف دراین رهگذر بهداشت و سلامت مردم را با خطرات بسیارجدی مواجه نموده است ولی به لحاظ مشکلات و مسائل مختلفی که هم اکنون دراین مورد در کشور ما وجود دارد عملا تعقیب قضایی و اجرای مقررات و قوانین مصوبه موجود از نظر تاثیرات اجتماعی بسیار کمرنگ و گاهی کاملا بی اثرشده است بنا بر این موضوع مهم بهداشتی و اجتماعی ضمن اشاره به اجرای دقیق مواردی که در فوق آمده و برای شروع اقدامات قضایی حائز اهمیت فراوان است لازم است به نکات زیر نیزتوجه کامل شود .
۱٫ واحد های نظارتی پس از تکمیل مدارک و مستندات و صورتجلسه های تنظیمی در مواردی که خلافها و جرایم قانون ی صورت گرفته در اسرع وقت در اختیار مراجع قضایی اعم از دادسراها و یا کمیسیون ماده ۱۱ تعزیرات حکومتی گذارده شود ( متناسب با نوع تخلف و جرم و شمول این موارد با این قوانین ) .
۲٫ واحدی که برای پیگیری مواردی که به مراجع قضایی ارجاع می شود در دانشگاه پیش بیبنی شود و حتما نتایج این اقدامات دائما درخواست شود که این امر موجب رسیدگی جدی و سریع به پرونده های ارجاعی خواهد شد .
۳٫ ایجاد همکاری و هماهنگی بیشتر با قضات دادسراها و جلب اطمینان و در صورت لزوم آموزش آنان با وظایف قانون ی و آشنایی آنان با مراحل مختلف تولیدی جهت عرضه محصولات سالم و بهداشتی است .
۴٫ به منظور ایجاد وحدت رویه قضایی و اعمال قوانین و مقررات به صورت یکسان در سراسر کشور که کاملا مربوط به قوه قضاییه است که در این خصوص از طرف مسئولین محترم حوزه وزارتی ملاقاتها و مکاتبات مختلفی انجام پذیرد و امید میرود که وضعیت تا حدودی بهبود یابد و تا آن موقع لازم است نیروهای نظارتی وظایف قانون ی خود را بنحو احسن انجام داده و جای شک و تردید و شبهه و اتهام عدم اجرای صحیح وظایف و مقررات را از خود مبری سازند .
سید مرتضی سبط نبی