آشنایی با پروبیوتیک، پری بیوتیک، سینبیوتیک و خواص آنها

پروبيوتيك ها (PROBIOTICS)

وا‍‍ژه پروبیوتیک در اصل کلمه ای یونانی به معنای “برای زندگی” است.

بر طبق تعریف  WHOو FAO پروبیوتیک ها میکروارگانیسم های زنده غیر بیماری زایی هستند که چنانچه در مقادیر کافی مصرف شوند اثرات مثبتی بر سلامتی میزبان دارند.

پروبیوتیک ها معمولا” یک یا مخلوطی از چند میکروارگانیسم هستند که چنان چه توسط انسان  یا حیوان مصرف شوند ، می توانند با بهبود خصوصیات میکروفلور گوارشی میزبان اثرات سودمند بسیار زیادی را اعمال نمایند.

پروبيوتيك ها با ايجاد يك كولوني موقت جايگزين فلور طبيعي تخليه شده مي شوند تا فلور طبيعي مجددا بتواند به توازان برسد، در واقع پروبيوتيك ها باعث بهبود تعادل ميكروبي روده مي شوند.

روده انسان حاوی تقریبا 100 تریلیون باکتری زنده است که همگی آن ها با هم فلور میکروبی روده را به وجود می آورند ، این باکتری ها شامل انواع مفید ، مضر و خنثی هستند ، البته در افراد سالم باکتری های مفید غالب هستند . باکتری های مفید در تولید ترکیبات مورد نیاز بدن مانند ویتامین ها و اسیدها ی آلی نقش موثری به عهده دارند . در مقابل ، باکتری های مضر ترکیبات سمی و سرطان زا تولید می کنند. بنابراین اگر باکتری های مضر در روده غالب بشوند نه تنها ترکیبات مغذی و ضروری تولید نمی شوند بلکه میزان ترکیبات مضر نیز افزایش می یابد.

فلور میکروبی روده وابستگی زیادی به ماده غذایی مورد استفاده شخص دارد، بنابراین میتوان فلور میکروبی روده را تغییر داد و میکروب های مفید را جایگزین انواع مضر آن کرد . در واقع استفاده از میکروب های زنده برای افزایش سلامت انسان موضوع جدیدی نیست  و هزاران سال است که مردم از مواد تخمیری به ویژه فراورده های لبنی حاوی میکروب های مفید مانند ماست ، پنیر و … استفاده می کنند.

باكتري لاكتيك اسيد (LACTIC ACID BACTERIA/LAB) مهمترين باكتري بكار رفته در لبنيات تخميري مي باشد، اين باكتريها قادر به تبديل قندها (شامل لاكتوز) و ساير كربوهيدرات ها به لاكتيك اسيد مي باشند که طعم ترش لبنيات تخمير شده نظير ماست نيز به همين خاطر است، همچنين لاكتيك اسيد به عنوان يك نگهدارنده از فساد فرآورده هاي لبني جلوگيري مي كند. پروبيوتيك‌ها در حال حاضر به‌عنوان برترين محصولات غذايي عملگرا “Functional Food” شناخته مي‌شوند.

پروبيوتيك هاي اصلي عموماً از رسته باكتري هاي لاكتيكي شامل برخي از نژادهاي باكتري هاي گروه لاكتوباسيل (لاكتو باسيلوس بولگاريكوس، لاكتوباسيلوس اسيدوفيلوس، لاكتوباسيلوس كازئي و  … ) ، بيفيدو باكتر و مخمر هايي چون استرپتوكوك ها و ساكارو ميسس ها مي باشند.

 اشكال پروبيوتيك ها

1.  به صورت مكمل هاي غذايي كه به اشكال پودر، شربت و يا قرص عرضه مي گردد.
2. مواد غذايي غني شده با پروبيوتيك ها مانند انواع نوشیدنی های پروبیوتیک شیر انواع پنیر ، دوغ ، ماست نوشیدنی ،ماست سفت یا هم زده، بستنی ، خامه ترش ، کره، شیر بدون چربی و نوشیدنی های به دست آمده از دوغ از جمله این محصولات هستد .

اگر در توليد هرگونه فرآورده لبني تخميري همچون ماست، از باكتري هاي پروبيوتيكي استفاده شود محصول حاصل را پروبيوتيك مي نامند .

اثرات سودمند شناخته شده برای پروبیوتیک ها

پروبیوتیک ها به طرق مختلف بر سلامت فرد اثر میگذارند.

ü      درمان عفونت ناشی از فعالیت هلیکوباکترها  خصوصا هلیکوباکترپیلوری

ü      پیشگیری و درمان بیماری های آتوپیک(بیماری هایی نظیر درماتیت آتوپیک و آسم)

ü      درمان بیماریهای التهابی روده و کنترل عفونت های روده ای

ü      كاهش كلسترول خون و ميزان جذب آن از روده (با تجزيه صفرا در روده)

ü      بهبود عدم تحمل لاکتوز ، چراكه (LAB) باعث تبديل لاكتوز به اسيد لاكتيك ميگردد.

ü      كاهش آلرژي غذايي و يا اگزما در كودكان.

ü      تقویت کارکرد سیستم ایمنی بدن.

ü      جلوگيري از سرطان قولون، روده كوچك، كبد و پستان.

ü      پبشگیری و درمان بیماریهای اسهالی.

ü      بهبود عملکرد کبد چرب.

ü      جلوگیری از سپتی سمی بعد از پیوند کبد و جراحی دستگاه گوارش.

ü      بهبود عمل گوارش و جذب مواد غذايي.

ü      پیشگیری از عفونت ادراری در بالغین.

ü      كمك به ساخت ويتامين هاي گروه B و K.

ü      جلوگيري از رشد و تكثير باكتري هاي مضر با تولید اسیدهای آلی و مواد ضد میکروبی

ü      بهبود جذب مواد معدني و ويتامين ها.

ü      كاهش فشار خون.

ü      بهبود علايم نشانگان روده تحريك پذير و كوليت (ورم مخاط روده بزرگ).

نکات مهم در رابطه با پروبیوتیک ها

1. اثر بخشی پروبیوتیک هاتا زمانی است که پروبیوتیک مصرف شود، به عبارت دیگر مصرف آنها باید تداوم داشتهباشد، همچنین مكملهاي غذايي به صورت قرص بايستي حتما داراي روكش محافظ باشند تا باكتري هاي مفيد حين عبور از معده، دراثر اسيد معده از بين نروند.
2. موز، عسل، مارچوبه، كنگر فرنگي، سير و پياز پروبيوتيك هاي طبيعي مي باشند، اما براي اثر بخشي بايستي مقادير زيادي از آنها مصرف گردد.
3. فراورده های لبنی ، مهمترین حامل پروبیوتیک ها محسوب می شوند که البته در کشور ما هنوز غنی سازی لبنیات  با پروبیوتیک ها زیاد رایج نشده است.
4. مکمل های غذایی پروبیوتیک بایستی از مقادیر کافی باکترهای مفید برخوردار باشند .
5. افرادي كه آنتي بيوتيك مصرف مي كنند،دچار اسهال، عفونت مخمري مهبل و يا دچار سوء تغذيه مي باشند، در اولويت مصرف پروبيوتيك ها قرار دارند.

6. ماده استارتر ماست به نام لاکتوباسیلوس بولگاریکوس پروبیوتیک محسوب نمی شوند ، بنابراین نمی توان گفت ماست یک پروبیوتیک طبیعی است
7. توصیه می شود پروبیوتیک ها همراه غذا میل شوند ، زیرا وقتی معده خالی است محیط آن بسیار اسیدی بوده در حالی که بدنبال مصرف غذا که به صورت یک تامپون عمل می کند PH به حدود ۳ تا ۴ رسیده و برای پروبیوتیک ها تحمل پذیر می شود.

پري بيوتيک ها (PREBIOTICS)

پری بیوتیک در لغت به معني “پيش نياز زندگي” است.

این اصطلاح در سال ۱۹۹۵ به وسیله Gribson و Froid به صورت زیر تعریف شد:

پری بیوتیک ها تركيبات غذايي غير قابل هضمي نظیر الیگوساکاریدها مي باشند كه بطور سودمندانه اي برروي سلامتي ميزبان اثرگذارهستند. پري بيوتيك ها بوسیله تحريك گزينشي، بر تقویت رشد و فعالیت تعداد محدودی ازباکتریهای موجود در روده بزرگ که عمدتا لاکتوباسیل ها و بیفیدوباکترها است اثرات مفیدی برای میزبان داشته و در افزایش سلامتی فرد موثرند.

از مهمترین منابع غذایی پری بیوتیک ها می توان  پیاز، سیر، سویا، کاسنی، حبوبات، قارچ ها، عسل و موز و كربوهيدرات ها (اوليگوساكاريدها) نظير (آرتيشو) كنگر فرنگي (حاوي اينولين است)، جو دوسر خام، جو و گندم سبوس دار از جمله پري بيوتيك ها مي باشند.

انواع پري بيوتيك ها

كربوهيدارت هاي غيرقابل هضم دستگاه گوارش شامل:

.1فروكتواليگوساكاريدها .2                      قندهاي الكلي مانند سوربيتول و گزيتيول و …

 .3نشاسته مقاوم                                .4فيبرهاي رژيمي
اثرات سومند شناخته شده برای پری بیوتیک ها

پیشگیری و درمان عفونت ها، تولید اسیدهای چرب با زنجیره کوتاه ، انتقال اسید های صفراوی ، سنتز  ویتامین ها و تنظیم سیستم ایمنی بدن از مهمترین اثرات شناخته شده پری بیوتیک ها  می باشد، مطالعات اخیر افزایش جذب کلسیم، منیزیم، آهن و روی را به وسیله پری بیوتیک ها نشان داده است.

سینبیوتیک (SYNBIOTIC)

مصرف تركيبي پري بيوتيك ها و پروبيوتيك ها، سینبیوتیک (SYNBIOTIC) تعریف می شود . اضافه کردن مناسب پری بیوتیک ها به پروبیوتیک ها  بقا و تثبیت میکروارگانیسم های پروبیوتیک را بهبود می دهد و به این طریق به سلامت مصرف کننده کمک خواهد کرد.

نویسنده  : مهندس محسن طاهرسلطانی

بازدیدها: 7