مکان یابی محل استقرار واحد صنعتی در برنامه ریزی تولید

مكان يابي

مكان يابي: يك فرايند كيفي و كمي مي‌باشد كه از طريق آن مي‌توان نقطه مطلوب يا مناسب را براي استقرار واحد صنعتي پيدا كرد.

فرايند مكان‌يابي در طي سه مرحله انجام مي‌شود. در مرحله اول بايد از بين مناطق موجود يك منطقه را انتخاب كرد و سپس در مرحله دوم از بين نواحي موجود در منطقة انتخاب شده يك ناحيه را انتخاب كرده و سپس در نهايت از بين مكان هاي موجود در ناحيه انتخاب شده يك مكان را انتخاب كنيم.                            

قبل از انجام فرايند مكان‌يابي ابتدا بايد به چند سوال اساسي پاسخ داد كه عبارتند از:

1. چه بازارهايي توسط اين كارخانه (محل جديد) سرويس داده خواهند شد.

2. مواد اوليه مورد مصرف كارخانه چه چيزهايي هستند و از چه مكاني تأمين مي‌شوند.

3. چه نوع نيروي انساني و با چه تخصص هايي مورد نياز است.

4. چه نوع شيوه‌هاي حمل و نقل براي انتقال مواد اوليه لازم است.

5. چه نوع نيرويي (برق،گاز… و اتمي) براي خط توليد بايد به كار رود.

6. آيا براي توليد كالاي مورد نظر شرايط آب و هوايي خاصي لازم است.

فاكتورهاي ارزيابي منطقه:

1. نيروي انساني:

1. ميزان نيروي انساني بالقوه در منطقه چه اندازه است
2. ميزان مهارت و تعليم و تربيت نيروي انساني بالقوه
3. ميزان حقوق و دستمزد و مزاياي نقدي و غير نقدي كاركنان بالقوه
4. ميزان سطح استاندارد زندگي در منطقه
5. روند غيبت از كار نيروي انساني و همچنين ميزان تأخيرات
6. ميزان گرايشات نيروي كار به عضويت در اتحاديه هاي كارگري

2. مكان بازار: (بازاري كه قرار است سرويس داده شود )

1. ميزان هزينه حمل و نقل كالا از كار خانه تا بازار
2. ميزان دوام و طول عمر محصول از نظر فاسد شدن (در صورتي كه كالاي توليدي فاسد شدني باشد بايد محل كارخانه به بازار مصرف نزديك باشد)
3. ميزان تردي و شكنندگي (براي كالا هاي شكستني هر چه بازار به كارخانه نزديكتر باشد بهتر است)
4. حجم يا وزن :در صورتي كه كالاي مورد نظر از نوع كالاهايي است كه حجم آن در طي فرايند توليد افزايش مي‌يابد كار خانه بايد نزديك بازارهاي مصرف باشد. در صورتي كه كالاي مورد نظر از نوع كالاهايي باشد كه حجم آن در طي فرايند توليد كاهش مي‌يابد كارخانه بايد نزديك به مواد اوليه باشد
5. در صورتي كه سرويس‌دهي (خدمت دهي) فعاليت اصلي باشد در اين حالت نزديكي به بازار مصرف ارجحيت دارد.
6. اگر توليد بر مبناي سفارش باشد و يا توليد بر مبناي سليقه مصرف‌كننده باشد، نزديكي به بازار مصرف ارجحيت دارد

3. حمل و نقل:

در تعيين وسيله حمل و نقل مواد و كالاها دو فاكتور هزينه و سرعت از اهميت بالائي برخوردارند.

1. راه هاي آبي ( كشتي ارزانترين وسيله حمل ونقل اما كندترين وسيله حمل ونقل مي باشد)
2. راه‌آهن( از كشتي گرانتر  اما سريعتر است)
3. حمل و نقل جاده‌اي ( بسيار منعطف است)
4. حمل و نقل هوائي ( سريعترين وسيله حمل ونقل است اما هزينه بالائي دارد)
5. لوله‌گذاري: از لوله‌گذاري صرفاً براي انتقال مايعات و مواد فله‌اي استفاده مي شود

4. آب و هوا:

اين عامل در رابطه با كارخانجاتي مطرح مي‌باشد كه به آب و هواي خاصي نياز دارند. اين فاكتور در صنعت كشاورزي بسيار مطرح مي‌باشد.

فاكتورهاي ارزيابي ناحيه

1.رجحان مديريت:

آيا ناحيه انتخابي براي مديريت ارجح است.آيا مديران و خانواده هاي آنان علاقه‌مند هستند كه به آن ناحيه بروند و در آنجا زندگي كنند

2.امكانات محلي:

 آيا جاده و شاهراه اصلي وجود دارد آيا مدرسه، مسجد، بيمارستان، پليس، آتش‌نشاني، امكانات فروشگاهي، امكانات مسكن، امكانات تفريحي و…   وجود دارد.

3.گرايشات محلي:

منظور طرز برخورد و طرزتلقي مردم ناحيه از استقرار كارخانه در اين ناحيه مي‌باشد.

4.حكومت هاي محلي و وضعيت ماليات ها:

مسئولين محلي چه امتيازاتي را براي كارخانجاتي كه در ناحيه استقرار مي‌يابند قائل هستند

1. عوامل مؤثر در انتخاب مكان
2. اندازه محل: آيا ميزان زميني كه در حال حاضر  نياز داريم در محل وجود دارد؟
3. پيش بيني نياز هاي آينده براي توسعه: آيا اندازه زمين، ظرفيت توسعه دارد ؟
4. وضعيت زمين و فاضلاب: آيا زمين از سختي مورد نياز برخوردار است؟ آيا سيستم فاضلاب بر روي سختي زمين تأثيري دارد؟
5. امكانات تأمين آب: آيا آب مناسب و كافي براي تأمين نياز ها وجود دارد ؟
6. امكانات تأمين نيروي (برق و گاز )و يا هر نيروي ديگري كه در خط توليد لازم است
7. عامل انهدام ضايعات: آيا مكاني براي دفع ضايعات صنعتي وجود دارد؟
8. هزينه هاي خريد زمين: پولي كه بابت خريد زمين داده مي‌شود نسبت به كل سرمايه‌گذاري چقدر است؟

بطور کلی جهت طراحی یک محل تولیدی، باید مؤلفه های بسیاری را مورد بررسی قرار داد. این پارامترها شامل ارزیابی فرآیندهای تولید هر کالا، مشخصات هر محصول (شامل ابعاد، فسادپذیری و طول عمر و …)، ارزیابی کار و زمان تولید، انبارداری، حمل و نقل و غیره می باشند.

ارزیابی کار و زمان

توصیف خودمانی:

هدف از “مطالعه کار و زمان” و یا “ارزیابی کار و زمان” این است که بفهمیم هر کاری را چطور بصورت بهینه می توان انجام داد. بهینه انجام دادن یعنی اینکه کمترین میزان خستگی یا احتمال آسیب‌های فیزیکی و بیشترین استفاده را از زمان داشته باشیم (در کمترین زمان ممکن انجام بشود) و همچنین بیشترین دقت و بهترین کیفیت انجام کار را داشته باشیم.

به طور خلاصه هدف از این دانش موارد زیر است:

اهم اهداف مطالعه کار:

هدف کلان کارسنجی، يافتن حجم واقعي فعاليت مورد نياز براي انجام عمليات از طريق بررسي دقيق روش موجود و تدوين روش هاي ساده تر و موثرتر انجام کار (کاهش کارهای غیر ضروری و نامناسب) در راستای دستیابی به اهداف زیر:

_ کاهش میزان خستگی کارکنان

_ ارتقای کیفیت تولید یا خدمات

_ استفاده بهتر از تجهیزات و امکانات سازمان

_ سرعت بخشیدن به جابجایی مواد

_ کاهش خطرات و سوانح حین کار

اهم اهداف مطالعه زمان:

هدف کلان مطالعه زمان، تشخيص و كاهش زمان هاي غير موثر و تعيين زمان استاندارد عمليات (کاهش زمان‌های زائد) در راستای دستیابی به اهداف زیر:

_ انتخاب سریعترین روش انجام کار

_ تعیین نیروی انسانی لازم برای انجام کار

_ تعیین ابزار و تجهیزات مورد نیاز

_ تدارک اطلاعات لازم برای برنامه‌ریزی بهتر

_ کمک به سیستم ارزیابی عملکرد کارکنان

مراحل کلی انجام کارسنجی و زمان‌سنجی:

مراحل کارسنجی:

1. یک فعالیت مشخص را در نظر می‌گیریم

2. نحوه انجام این فعالیت را مستند می‌کنیم (بصورت نوشتاری، فرایندی یا روش های شماتیک دیگر). معمولا بهتراست که بصورت شماتیک یا فرایندی مستند باشد تا تجزیه و تحلیل آن راحتتر شود.

3. با استفاده از یکسری شاخص از جمله فیزیولوژی بدن انسان (که در مبحث ارگونومی مطرح می‌شود)، اصول خاص علمی صنعت مربوطه، تجربه افراد خبره و … فرایند اجرای کار را اصلاح می‌کنیم. معمولا برای پیدا کردن نحوه بهینه انجام کار باید به سوالاتی این چنین پاسخ داد: آيا وجود اين فعاليت ضرورت دارد؟ هدف از انجام آن چيست؟ آيا اين هدف از طريق فعاليت ديگري قابل تحقق است؟ آيا فعاليت موجود قابل حذف يا ادغام است؟

4. فرایند بهینه جدید را مستند کرده و به تیم‌های کاری مربوطه ابلاغ می‌کنیم.

مراحل زمان‌سنجی:

1. بخش‌های مختلف فعالیت مربوطه را در نظر می‌گیریم (یعنی فعالیت را به بخش‌های قابل اندازه‌گیری تقسیم می‌کنیم)

2. زمان استاندارد انجام هر بخش از فعالیت و سپس زمان استاندارد کل فعالیت را محاسبه می‌کنیم. (زمان استاندارد به این صورت محاسبه می‌شود که با توجه به توان فیزیکی معقول و متوسط هر فرد، زمانی که نیاز است تا آن بخش از فعالیت انجام شود را برآورد می‌کنیم. مثلا از یک طرف این نکات را در نظر می‌گیریم که افرادی که این کار را انجام می‌دهند زن هستند یا مرد، جوان هستند یا پیر و یکسری اصول دیگری که در منابع ارزیابی کار و زمان وجود دارد، از طرف دیگر افراد مربوطه برای انجام آن بخش از فعالیت بصورت منطقی و معقول  چقدر زمان لازم دارند. یعنی نه زیادی سخت‌گیرانه باشد و نه سهل‌گیرانه)

3. مستندسازی و ابلاغ زمان‌های درنظر گرفته شده و آموزش افراد

4. نظارت و کنترل نحوه انجام کارها توسط پرسنل

توصیف کاملتر مطالعه کار 

مطالعه کار

بالا بردن توليد كالا و خدمات منجر به بهبود سطح زندگي مردم جامعه مي شود كه اين كار از 2 طريق قابل پيگيري است:

1. سرمايه گذاري جديد: استفاده از تكنولوژي هاي جديد بيشتر در صنايعي مورد استفاده قرار مي گيرد كه نقش ماشين آلات توليدي بيشتراز نيروي انساني است.
2. بهبود وضعيت موجود: جهت استفاده موثرتر از منابع و ظرفيت هاي موجود . بيشتر در صنايعي استفاده مي گردد كه نقش نيروي انساني در توليد بسيار بالاست.

در اين حالت براي استفاده بهتر از منابع يكي از تكنيك هاي مورد استفاده، مطالعه كار مي باشد كه در آن بر روي عمليات توليدي مطالعه و بررسي صورت مي گيرد و هدف آن كاهش فعاليتهاي زايد در حين انجام كار و بهتر كردن روش عمليات و همچنين كاهش زمان هاي غير موثر در كار مي باشد كه همگي منجر به افزايش بهره وري مي گردد.

مطالعه كار: روشهاي مطالعه كار بطريق سيستماتيك مراحل كار را مورد تجزيه و تحليل قرار داده و در نتيجه معايب روش ها را يافته و رهنمودهاي لازم را براي بهبود در روش كار ارايه مي دهد.

موفقيت هاي اين روش مرهمن سيستماتيك بودن اين روش است. بدين مفهوم كه دو مرحله جستجوي معايب كار و يافتن راه حل براي از ميان برداشتن آن عيب را بطور سيستماتيك انجام مي دهد.

اهداف مطالعه كار:

• موثرترين استفاده از تجهيزات و مواد اوليه
• موثرترين استفاده از نيروي انساني
• عملكرد مطلوب تجهيزات، مواد اوليه و نيروي انساني

تكنيك هاي مطالعه كار عبارتند از:

1. مطالعه روش: عبارتست از بررسي دقيق و منتقدانه روش هاي فعلي انجام كار به منظور طرح و بكار بردن روش هاي ساده تر و موثرتر كه منجر به تقليل هزينه هاي انجام كار مي گردد.
2. اندازه گيري كار: عبارتست از بكارگيري تكنيك هايي جهت تخصيص زمان براي انجام كاري مشخص توسط فردي كار آزموده با عملكرد معلوم.

هدف مطالعه روش تقليل عمليات اضافي در انجام كار است.

هدف اندازه گيري كار سنجش زمانهاي غير موثر كار مي باشد.

تركيب اين دو روش منجر به ايجاد يك زمان استاندارد جهت انجام عمليات بهبود يافته كار مي شود.

مطالعه روش شامل موضوعات ذيل مي باشد:

1. بهبود فرآيندها و روش هاي انجام كار
2. بهبود استقرار تجهيزات در كارگاه و ايستگاه كاري
3. كاهش كارهاي پر زحمت، خسته كننده و غير ضروري
4. استفاده بهتر از مواد اوليه، تجهيزات و نيروي انساني
5. ايجاد و توسعه محيط فيزيكي بهتر براي كار
6. طراحي ايستگاه هاي كاري با توجه به اصول اقتصادي حركت و مهندسي فاكتورهاي انساني

مراحل مطالعه روش:

الف- انتخاب: انتخاب كاري كه ضرورت دارد مورد تجزيه و تحليل قرار گيرد.

ب- ثبت: ثبت كليه جزييات روش موجود با مشاهده مستقيم آنها در قالب ابزار ترسيمي مناسب

ج- بررسي: بررسي دقيق و منتقدانه اطلاعات جمع آوري شده

د- طرح و تدوين: طرح و تدوين مناسبترين روش ممكن با در نظر گرفتن شرايط واقعي نه كاذب

ه- تعريف: تعريف روش جديد بر مبناي استانداردهاي تعيين شده در زمان مجاز آن

و- اعمال: اعمال روش جديد بر مبناي استاندارد هاي تعيين شده در زمان مجاز آن

ز- ابقا: ابقاي استانداردهاي جديد بوسيله روش هاي صحيح كنترل

توجه: هيچ يك از مراحل هفت گانه فوق را نمي توان حذف كرد و همه مراحل بطور دقيق بهم پيوسته و مرتبط است.

انتخاب فعاليت ها جهت مطالعه روش با در نظر گرفتن ملاحظات زير صورت مي گيرد:

1. ملاحظات اقتصادي:

• فعاليتهاي گلوگاهي
• عمليات در برگيرنده كارهاي تكراري
• عملياتي كه مستلزم استفاده از نيروي انساني زياد است يا عملياتي كه جابجايي دستي و تكراري مواد را در بر دارد.

1. ملاحظات فني

فعاليت هايي مورد مطالعه قرار گيرند تا در نتيجه مطالعه كار احيانا به كيفيت محصول در اثر عدم آگاهي به نكات فني صدمه وارد نشود.

1. ملاحظات انساني

• ابتدا كارهاي مشقت زا براي پرسنل و كارهاييكه در شرايط كاري نامطلوب در حال اجرا هستند در اولويت بررسي قرار گيرند.
• عكس العمل هاي فكري و احساساتي براي بررسي تغيير روش بايد پيش بيني شود
• تجربيات پرسنل و شرايط كاري آنها بايد در نظر گرفته شود.

ثبت وقايع:

موفقيت كلي مطالعه روش بستگي به ميزان دقتي دارد كه وقايع ثبت مي شوند.

ثبت وقايع موجود پايه و اساس بررسي منتقدانه كار و ارايه مناسبترين روش پيشنهادي است.

تكنيك هاي ثبت وقايع عبارتند از استفاده از عكس ها، ليست ها، جداول، نمودارها و دياگرام ها كه اهم آنها عبارتند از:

1. عكس محصول
2. ليست مواد
3. ليست قطعات
4. ليست ماشين آلات
5. ليست تجهيزات و ابزار آلات

موارد فوق در پي معرفي محصول از نظر ظاهري و اجزاي تشكيل دهنده محصول و ماشين آلات و ابزار آلات مورد استفاده براي توليد آنها هستند.

1. برگه عملياتي
2. جدول فرآيند عمليات
3. جدول فرآيند عمليات ساخت و مونتاژ
4. جدول فرآيند عمليات چند قطعه اي (چند محصولي)

آیتم های بالا در پي نشان دادن مراحل ساخت تك تك قطعات ساختني بطور جداگانه و بعضا بصورت مقايسه اي هستند.

1. نمودرا فرآيند عمليات (OPC): نحوه ساخت هريك از قطعات محصول را بطور يكجا و چگونگي ملحق شدن قطعات خريداري شده يا ساخته شده براي توليد محصول را نشان مي دهد.
2. نقشه بازشده محصول
3. نمودرا دمونتاژ
4. نمودرا مونتاژ تئوريكي
5. جدول فرآيند عمليات مونتاژ قبل از بالانس
6. نمودرا مونتاژ وضع موجود
7. شبكه تقدم و تاخر عمليات مونتاژ
8. نمودار مونتاژ پس از بالانس
9. جدول فرآيند عمليات مونتاژ پس از بالانس

همگي در پي بيان و تحليل فرآيند عمليات مونتاژ محصول و الحاق اجزاي به يكديگر تا تشكيل محصول در تئوري و عمل مي باشند.

1. جدول جريان فرايند عمليات
2. نمودار جريان عمليات محصصول
3. نقشه جريان

در بردارنده حركات، جابجاييها و تاخيرات ضمن آن بوده و بيانگر مراحل ساخت، بازرسي، حمل و نقل ها و تاخير ضمن ساخت قطعات و مونتاژ محصول مي باشند.

بازدیدها: 342